صاحب امتياز:

انجمن ارزيابي محيط زيست ايران

مدير مسئول:

دکتر مجيد مخدوم، استاد دانشگاه تهران

سردبير:

دکتر عبدالرسول سلمان ماهینی، دانشیار دانشگاه گرگان

دبیر:

دکتر لعبت زبردست

مدير داخلي:

غزال مخدوم فرخنده

حروف چين و صفحه آرا:

سيده ليلا حميد شريفي

آدرس:خ انقلاب- خ قدس- نرسیده به بلوار کشاورز- شماره 37- طبقه 6- واحد جنوبی

تلفن:88972473- 66971247

فكس:88972473- 66971247

صندوق پستي: 397 -13145

www. iraneia.ir……..pubeia@yahoo.com 

به نام یزدان پاک

سخن آغازین

در شاخه بین گروهی در فرهنگستان علوم، قرار بر این شده است که وضعیت محیط‌زیست ایران در 5 ساله اخیر به‌صورت یک گزارش علمی به رشته تحریر در آید. مباحثی همچون غذا و کشاورزی- منابع‌طبیعی با توان تجدیدپذیری- انرژی- پسماند و پساب- اقلیم و اثر گلخانه‌ای- آب‌ها- اقتصاد سبز- حیات‌وحش و زیستگاه‌ها- فرسایش و لغزش- امثالهم در این گزارش مرور، تجزیه و تحلیل و جمع‌بندی خواهند شد. شاید این فرصت بسیار مناسبی باشد که نظر خوانندگان محترم مجله محیط‌زیست و توسعه را در جمع‌بندی گزارش افزود. از این‌رو بسیار خوش‌وقت خواهم شد که نظرات سازنده خود را به دفتر مجله ارسال فرمایید.

امید است که چنین مجموعه‌ای بتواند ضمن نشان دادن وضعیت محیط‌زیست ایران رهگشایی برای برنامه‌ریزی‌های آینده در محیط‌زیست کشورمان باشد زیرا نظیر چنین گزارشی از وضعیت محیط‌زیست جهان را World Resources Instituteهمه ساله منتشر می‌کند که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و توسعه نیافته مبنایی برای برنامه‌ریزی‌ها، همایش‌ها، گردهمایی‌ها و کنفرانس‌های انجمن‌های علمی بین‌المللی و ملی برای حل مشکلات محیط‌زیست قرار می‌گیرند. ناگفته نماند که کنفرانس ریو 2012 که همین روزها و پس از 20 سال در شهر ریو برزیل برگزار می‌گردد و تکراری از کنفرانس سران سال 1992 است از انتشار چنین گزارش‌هایی نشأت گرفته است.

همچنین قرار بر این شده است که در صورت توفیق در انتشار گزارش یاد شده، همه ساله به این مهم پرداخته شود و وضعیت محیط‌زیست ایران در هر سال به رشته تحریر در آید.

نکته دیگر آن است که بالاخره کار ارزیابی توان اکولوژیکی به‌عنوان شالوده آمایش سرزمین از حالت آکادمیک به‌صورت عملیاتی در آمده است. سازمان حفاظت محیط‌زیست و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزدای کشور با هماهنگی با دفتر آمایش سرزمین معاونت نظارت و راهبردی استانداری‌های کشور در حال تکوین این عملیاتی شدن هستند. هر چند که در دو استان قزوین و گلستان این مهم انجام و به پایان رسیده است. به‌عبارت دیگر فهرست مجاز (از نظر اکولوژیکی) کاربری‌های قابل توسعه در این دو استان تهیه و بر روی نقشه GISآماده استفاده کاربران است.

نکته آخر اینکه هنوز پاسخی از مسایل مطرح شده در دو شماره گذشته مجله محیط‌زیست و توسعه از خوانندگان محترم دریافت نشده است. راجع به این موضوع در شماره آینده بیشتر صحبت خواهیم کرد.

مجید مخدوم

مدیرمسئول مجله

سخن سردبیر

در ماه‌های اخیر مناسبت‌های محیط‌زیستی چندی وجود داشته است و به همین دلیل رسانه‌های جمعی و نهادها و دانشگاه‌ها به فراخور خود در اطلاع‌رسانی و بحث و بررسی حول موضوعات مرتبط فعالیت نموده‌اند. این فعالیت‌ها بسیار مغتنم است و باید از همه افرادی که در آن‌ها دخیل بوده اند تشکر و قدردانی نمود. یکی از آخرین مناسبت‌ها روز جهانی مبارزه با بیابان‌زایی بوده است که در تاریخ 27 خرداد برگزار گردید و سمینارهای علمی در ایران پیرامون این موضوع تشکیل شد. در زمینه بیابان‌زایی مطالب بسیار گفته شده است و می‌دانیم که کشور ما اصولاً یک کشور نیمه بیابانی و بیابانی محسوب می‌شود که کمتراز یک سوم میانگین سالانه جهانی باران دریافت می‌دارد. از این‌رو، همان‌گونه که نیاکان ما خود را با شرایط آن سازگار نموده و تمدن‌های درخشانی نیز به وجود آورده‌اند ما نیز باید در دوران پساپسامدرن امروز روش‌های زیست خود را با آن تطبیق دهیم.

آمارها نشان می‌دهند در ایران از هر هکتار سالانه حدود 15 تا 35 تن خاک شسته می‌شود و به رودخانه‌ها سرازیر می‌گردد و در انتها از پشت سدها، حاشیه مصب‌ها و بستر رودخانه‌ها سر در می‌آورد. صرف‌نظر از هدررفت این منبع حیاتی و بسیار بسیار با ارزش و صدماتی که بر محیط‌های آبی و سازه‌های انسان ساخت وارد می‌شود، باید به بیابان‌زایی ناشی از این پدیده توجه فوری نمود و برای مهار آن اقدام‌های فوری، میان مدت و دراز مدت در نظر گرفت و به اجرا گزارد. شاید مفید باشد بدانیم حدود 40 سال پیش میزان فرسایش از هر هکتار سرزمین‌های ایران حدود 1 تن بوده است و این به معنی افزایش سالانه یک تن به میزان فرسایش می‌باشد که رقم بسیار وحشتناکی است و به همین دلیل نیز کشور ما در ردیف یکی از پرفرسایش‌ترین مناطق جهان قرار می‌گیرد.

سخن بر سر این است که آیا برای بیابان‌زدایی تنها در نظر گرفتن یک روز کافی است؟ یا نیاز به یک ماه، یک سال یا ده‌ها سال است؟ به نظر بسیاری از محققان باید برای این امر دهه‌ها فعالیت مستمر در نظر گرفت. پیگیریو استمرارو نظارتو پایشموضوعی رفتاری و سازمانی است که نیازمند بازبینی در خصوص مسائل محیط‌زیستی ایران است. بسیاری از طرح‌ها و اقدام‌های ما در حفظ و بهبود محیط‌زیست فاقد این ویژگی هستند و از این‌رو، در دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده ناموفق بوده‌اند. هم از این‌روست که براساس گفته‌های پیشین در بخش سخن سردبیر دوباره این بحث تکرار می‌شود که ما نیاز به تابلوهای آگاهی و هشداردهنده در خصوص نبض محیط‌زیست هستیم و بیابان‌زایی یکی از مؤلفه‌های این نبض است. مسئولان باید این اطلاعات را در دید عموم قرار دهند و همگی را از روند آن آگاه نمایند و به تبع آن از مردم و افراد دخیل مسئولیت‌خواهی نمایند. رسانه‌های جمعی باید برنامه‌های چند ساله و مستمر برای آن تدارک ببینند و مردم ضمن درخواست پاسخ از مسئولان امر خود به شکل جدی در رفع آن سهیم شوند. در شرایطی که در جهان سخن از مالیات کربن می‌رود و اقتصاد سبز مطرح می‌شود، بی‌تفاوتی نسبت به پدیده بیابان‌زایی در کشور از هیچ کس پذیرفته نیست و محدود کردن آن به برگزاری همایش‌های چند روزه و برنامه‌های علمی چند ساعته در رسانه‌ها مطلوب نخواهد بود.

وقتی در دوران دانشجویی دکتری خود در استرالیا از دانشجوی جوان چینی پرسیدم چگونه در چین موفق به ایجاد دیوار بزرگ سبز چین برای مهار بیابان و بهره‌وری‌های بی‌شمار از آن شده‌اند پاسخ این بود: نهادهای مسئول به ازاء هر فرد خانواده یک نهال در پشت درب منزل قرار دادند و مکان کاشت آن را نیز مشخص نمودند. مردم اقدام به کاشت و نگهداری مستمرنهال‌ها و مسئولان نیز اقدام به حمایت، بررسی روند و ارزیابی مستمراین فعالیت‌ها نمودند و همیاری مردم واستمرارفعالیت‌ها و پایش و نظارت منجر به موفقیت این طرح شد. در سخن سردبیر قبلی گفته شد که براساس فلسفه محیط‌زیست باید به تغییر رفتارمان در خصوص بایدها و نبایدهای محیط‌زیستی بپردازیم و نفع جمعی درازمدت را جایگزین نفع آنی کوتاه مدت نماییم. آری تنها اینچنین است که می‌توان به بهبود محیط‌زیست برای خود و نسل‌های بعدی دست یافت.  

به امید مشاهده روندی نزولی در بیابان‌زایی در سال‌های پی در پی آینده

عبدالرسول سلمان ماهینی 

مقالات علمي

اولویت‌بندی سیل‌خیزی زیرحوضه‌های آبخیز براساس پارامترهای مورفومتریک با استفاده از تکنیک GIS/ حميد دارابي، کريم سليماني، کاکا شاهدي، ميرحسن مير‌يعقوب‌زاد

بررسی روند ارزیابی اثرات محیط‏زیستی در ایران چالش‌ها و راهکارها / علیرضا رحمتی

پراکنش ‏کادمیوم ‏در ‏منطقه ‏شهری ‏اصفهان/ اصغر شفیعی، نورالله میرغفاری

بررسي آلودگي فلزات سنگين خاک با استفاده از شاخص‏هاي فاکتور آلودگي، زمين ‏انباشتگي و شاخص جامع فاکتور آلودگي (مطالعه موردي: شهرستان نهاوند)/ علي شهبازي، عليرضا سفيانيان، نوراله میرغفاری، محمدرضا عین‏قلایی

مدیریت عدم قطعیت در ارزیابی‌های فهرست سرخ IUCN/ مصطفی قلی‌پور، عبدالرسول سلمان ماهینی، حمیدرضا رضایی،حسین وارسته مرادی، بهرام حسن‌زاده کیابی

تلفيق ارزش‏گذاري اقتصادي و ارزيابي اثرات محيط‏‌زيستي در ایران: چالش‌ها و راهکارها/ فرشته ميرزايي، نغمه مبرقعی دینان

روزنامه باطله منبعی پایدار برای تأمین ماده اولیه ساخت کاغذ/ نورالدین نظرنژاد، مانیا جدیدی

بررسی متغیرهای زیستگاهی مؤثر بر تراکم پرندگان «آشیانه حفره‎ای» در پارک ملی گلستان/ حسین وارسته مرادی، نسرین امینی تهرانی

رهیافت‌های ارزیابی اثرات محیط‌زیستی کشاورزی/ هادي ويسي، مجید دکامین، مسعود حقیقی، مسعود قزوینی

اخبار

فرم اشتراک

چکیده انگلیسی